دلارهای دوستان ایران در جیب رقیبان منطقه‌ای تهران

مقامات برخی از همسایگان و کشورهایی که به صورت بالقوه در جبهه مشترکی با ایران قرار داشتند چون چین و عراق و یا حتی کشوری مانند کره‌جنوبی که معمولا در مناقشات منطقه‌ای ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس بی طرفی بود طی هفته های اخیر  با اظهارنظرها و بیان دیدگاه‌های بی‌پایه و اساس از موضع بی طرفی خود خارج شده و در پاره ای از موارد رودروی ایران قرار گرفته اند.

بیانیه مشترک پکن و ریاض که در جریان سفر «شی جین پینگ» رییس جمهور چین به عربستان صادر شد یکی از این موارد است که در بخشی از آن  از ایران خواسته شده است تا در امور داخلی دیگر کشور‌ها دخالت نکند. در این بیانیه  بر اهمیت احترام گذاشتن ایران به اصل حسن همجواری نیز تاکید شده است و طرفین از ایران خواستند که با آژانس بین المللی انرژی اتمی به منظور تضمین صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود همکاری کند.

علاوه بر رئیس جمهور چین، محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق نیز در اظهاراتی مداخله آمیز درباره نامگذاری خلیج فارس به خبرنگار شبکه آلمانی «دویچه وله» گفته است: ««کشورهای خلیج عربی»؛ یک واقعیت است و نمی‌خواهیم وارد این مسأله بشویم که عده‌ای تلاش کردند برای آن جنجال کنند. به نظرات احترام می‌گذاریم اما امروز ما بخشی از منظومه عربی و علاقمند به ادامه روابطمان با کشورهای خلیج عربی هستیم. »

پازل این اظهارات غیردوستانه نیز با اظهارات یون سوگ یئول، رئیس‌جمهور کره جنوبی در امارات متحده عربی تکمیل شد که گفت: «امنیت کشور برادر ما (امارات) امنیت ما است. دشمن امارات، تهدیدآمیزترین کشور یعنی ایران است و دشمن ما کره شمالی است... ما با امارات در وضعیت مشابهی قرار داریم.» اگرچه وزارت خارجه کره جنوبی با صدور بیانیه ای مدعی شده است که اظهارات رئیس جمهور این کشور خوراک داخلی داشته و خطاب به سربازارن کره جنوبی حاضر در امارات متحده عربی بیان شده است اما کلمات به کار برده شده نشان می دهد که این کلمات نه به صورت فی البداهه بلکه با تفکر و با برنامه ریزی به منظور دستیابی به هدفی خاص بیان شده است.هدف یا اهدافی که شاید توجیه کننده حجم عظیم سرمایه گذاری کشورهایی چون عربستان و امارات در پکن،بغداد و البته سئول باشد.

تهران  در پس توافق ۵۰ میلیارد دلاری پکن و ریاض جا ماند

براساس اخبار منتشر شده شرکت‌های سعودی و چینی در حاشیه سفر «شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهور چین به عربستان، ۳۴ قرارداد در چندین بخش از جمله انرژی پاک، حمل‌ونقل، صنایع پزشکی و ساخت‌وساز به ارزش تقریبی ۳۰ میلیارد دلار امضا کردند. (خبرگزاری مهر ۱۶ آذرماه ۱۴۰۱) البته وزیر سرمایه‌گذاری پادشاهی سعودی بدون اشاره به جزئیات مربوط به انواع معاملات یا کشورهای درگیر،  در رابطه با رقم سرمایه گذاری مشترک چین و عربستان گفته است که«حدود ۵۰ میلیارد دلار قرارداد سرمایه‌گذاری در جریان نشست  مقامات پکن و ریاض، امضا شد» .( العربیه انگلیسی۷ دسامبر ۲۰۲۲- ۱۶ آذرماه ۱۴۰۱)

براساس آنچه که بلومبرگ هم خبر داده است توافقات بین دو طرف  شامل چندین حوزه  از جمله انرژی سبز، هیدروژن سبز، فتوولتائیک خورشیدی، فناوری اطلاعات، خدمات ابری، حمل و نقل، لجستیک، صنایع پزشکی، مسکن و  ساخت و ساز است. (بلومبرگ ۷دسامبر۲۰۲۲- ۱۶ آذر ۱۴۰۱)

تجارت چین و عربستان از زمان برقراری روابط آنها در سال ۱۹۹۰ به طور پیوسته افزایش یافته است. چین در سال ۱۴۰۰ (۲۰۲۱-۲۰۲۲)  ۲۷ درصد از صادرات نفت عربستان را خریداری کرد. در پایان سال ۲۰۲۱، تجارت دوجانبه پکن و ریاض سالانه بالغ بر ۸۷/۳۱ میلیارد دلار بود. همچنین آرامکو عربستان سعودی بین ژانویه تا آگوست ۲۰۲۲ به طور متوسط ۱/۷۶ میلیون بشکه در روز نفت به چین تحویل داده است. علاوه براین، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی شراکت با چین را در راستای برنامه اصلاحی ۲۰۳۰ خود ارزیابی می‌کند؛ موضوعی که در این سفر نیز مورد توجه قرار گرفت؛ رئیس جمهور چین  و هیات همراه در مورد طرح نوسازی اقتصادی چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی و ابتکار زیرساخت‌های جهانی کمربند و جاده چین با ملک سلمان، بن سلمان و دیگر نمایندگان سعودی گفت وگوهایی انجام دادند. (خبرگزاری مهر ۱۶ آذرماه ۱۴۰۱)

دم خروس ریاض و ابوظبی از دشمنی سئول با تهران بیرون زد

سعودی ها علاوه بر چین در حوزه انرژی کره جنوبی نیز دستی بر آتش داشته اند.در گزارشی که خبرگزاری رویترز از این سرمایه گذاری منتشر کرده، آمده است:«شرکت نفتی آرامکو عربستان برای سرمایه گذاری در یک پروژه ۷میلیارد دلاری برای تولید مواد پتروشیمی از نفت خام در مجتمع پالایشی شرکت (S-Oil Corp (010950.KS وابسته به کره جنوبی در شهر بندری اولسان  برنامه ریزی کرده است.( رویترز ۱۷ نوامبر ۲۰۲۲- ۲۶ آبان ماه ۱۴۰۱) آرامکو در بیانیه ای اعلام کرد که این پروژه که «شاهین» نام دارد و بزرگترین سرمایه گذاری این شرکت در کره جنوبی است؛ این همکاری نخستین استفاده تجاری از فناوری آرامکو و لوموس برای تولید مواد شیمیایی از نفت خام است. این تصمیم به دنبال سفر محمد بن سلمان، ولیعهد پادشاهی سعودی به کره جنوبی اتخاذ شده است. آرامکو بیش از ۶۳ درصد از پالایشگاه اِس-اویل کره جنوبی را در اختیار دارد و به گفته مقامات این شرکت سعودی، ساخت کارخانه جدید در سال جاری میلادی ۲۰۲۳ آغاز و تا سال ۲۰۲۶ نیز تکمیل می شود. ظرفیت تولید محصولات آن تا ۳.۲ میلیون تن در سال همراه با تاسیساتی برای تولید پلیمرهای پر ارزش خواهد بود. پیش بینی می شود که کارخانه مورد اشاره  کراکر بخار با فرآوری مشتقات حاصل از پالایش نفت خام، از جمله نفتا و گاز، اتیلن، پروپیلن، بوتادین و ... را تولید کند. عربستان هشتمین شریک تجاری کره جنوبی است. (خبرگزاری ایرنا 26 آبان ماه ۱۴۱۰)

در همین رابطه طی سالهای پیش رو، امارات نیز در زمینه انرژی‌‌های تجدیدپذیر و انرژی هسته‌‌ای در کره جنوبی سرمایه‌‌گذاری هایی انجام خواهد داد. بر اساس اعلام کاخ ریاست‌‌جمهوری کره‌جنوبی، امارات قصد خود را برای سرمایه‌‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری در کره‌جنوبی به ویژه در زمینه انرژی‌‌های تجدیدپذیر و انرژی هسته‌‌ای علاوه بر تسلیحات در جریان فعالیت‌‌های اجلاس سران دو کشور در ابوظبی اعلام کرد.( در همین سفر بود که یون سوگ یئول با بیان اظهارات غیردوستانه در مورد ایران، چالشی عظیم در مناسبات دوجانبه تهران و سئول ایجاد کرد) شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات متحده عربی تاکید کرد که این اقدام بر اساس اعتماد دولت امارات به همتای کره‌‌ای خود صورت گرفته است و در هر شرایطی به وعده‌‌های داده شده به سرمایه‌‌گذاران عمل می‌‌کند. (سی ان ان ۱۷ ژانویه ۲۰۲۳ )

خوش رقصی های آقای نخست وزیر

آبان ماه سال جاری و تنها دو ماه پیش از اظهارات غیردوستانه  محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق، ولیعهد عربستان سعودی از افتتاح پنج شرکت سرمایه گذاری در پنج کشور عربی خبر داده بود. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی علام کرد که« صندوق سرمایه گذاری عمومی این کشور پنج شرکت منطقه‌ای را با هدف سرمایه گذاری در اردن، بحرین، سودان، عراق و عمان تاسیس کرده است.» به نظر می رسد که اظهارات اخیر سودانی، پاسخی برای قدردانی از بذل و بخشش های ولیعهد سعودی باشد. به گزارش خبرگزاری عربستان سعودی، اعلان این تصمیم پس از راه‌اندازی شرکت سرمایه‌گذاری مصر  و عربستان در آگوست گذشته صورت گرفت؛ ارزش این سرمایه‌گذاری‌های حدود ۹۰ میلیارد ریال (۲۴ میلیارد دلار) تخمین زده شده است. (دنیای اقتصاد چهارم آبان ماه ۱۴۰۱)  البته در سال گذشته هم روزنامه «الصباح» عراق در گزارشی به نقل از «احسان عبدالجبار اسماعیل»، وزیر نفت سابق این کشور و رئیس هیات مذاکره کننده عراقی در کمیته انرژی و تولید عراق و عربستان نوشته بود که «بغداد قصد دارد در حوزه  انرژی تا پیش از پایان دوره دولت کنونی( دولت مصطفی الکاظمی)، قراردادهای بزرگی را با عربستان سعودی امضا کند.»- این گزارش در آبان ماه سال ۱۴۰۰ منتشر شده بود-  عبدالجبار اسماعیل  گفته بود که مشارکت در سرمایه گذاری صنایع گاز، انرژی های جایگزین، آب و پتروشیمی از جمله قراردادها با عربستان است که حجم سرمایه گذاری در آنها ده ها میلیارد دلار برآورد می شود. عبدالجبار اظهار داشته بود:« عراق در حال مذاکره با غول جهانی تولید نفت (آرامکو) است تا به عنوان شریک در قراردادهای اکتشاف و سرمایه گذاری گاز رایگان در میادین جدید در صحرای غربی این کشور وارد شود و کمیته مذاکره کننده عراق گفت و گوهای جدی خود را با شرکت سعودی «اکوا پاور»Acwa Power) ) برای ساخت نیروگاه های آب شیرین کن، انرژی پاک و نیروگاه های خورشیدی آغاز کرده است تا آنها را وارد بازار انرژی عراق کند.

همکاری های عراق و عربستان در بخش های گوناگون اقتصادی و سیاسی پس از یک دوره رکود در زمان نخست وزیری مصطفی الکاظمی افزایش کم سابقه ای داشته است.(البته عراق در دوران نخست وزیری الکاظمی روابط نزدیک سیاسی با عربستان داشت. الکاظمی در همان ماه‌های آغازین نخست‌وزیری‌اش به ریاض سفر و با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی دیدار کرد).

براساس گزارش های منتشر شده در رسانه های عراقی شرکت‌های عربستانی برای بستن قراردادهای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ گاز و بهره‌برداری از گاز استخراج شده با نفت عراق، در میدان گازی «عکاز» در استان الانبار و میدان گازی «ارطاوی» در بصره و نیز سرمایه‌گذاری در پروژه پتروشیمی «نبراس» ابراز تمایل کرده  بودند. برهمین اساس  در جریان سفر مصطفی کاظمی نخست وزیر سابق عراق به عربستان سعودی در آوریل سال ۲۰۲۱، دو کشور درباره تاسیس یک صندوق مشترک میان عراق و عربستان با سرمایه تقریبی ۳ میلیارد دلار به عنوان کمک عربستان به تقویت سرمایه گذاری در زمینه های اقتصادی و همکاری در زمینه انرژی و انرژی تجدیدپذیر و فعالسازی و تسریع اجرای طرح مشترک در سایه شورای هماهنگی عربستان و عراق توافق کردند. (بلومبرگ ۲۸ آوریل ۲۰۲۱)

تکمیل پروژه پیوند برق عراق و عربستان و تقویت هماهنگی در زمینه حمایت و تقویت فرصت های سرمایه گذاری شرکت های عربستانی و دعوت از آنها برای گسترش فعالیت هایشان در عراق و در زمینه های مختلف و همچنین گسترش تلاش ها برای بازسازی عراق از دیگر تفاهم نامه های امضا شده در سفر الکاظمی به ریاض بود. ( ایرنا دهم آبان ماه ۱۴۰۰)

آمار و اطلاعات ارائه شده در این گزارش خود گویای آن است که کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به صورت ویژه عربستان و امارات، برای پیشبرد اهداف و برنامه های خود بودجه هنگفتی بالغ بر میلیاردها دلار صرف کرده اند تا ضمن انتفاع از مزایای همکاری با کشورهایی چون چین و کره جنوبی و البته بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان، محملی نیز برای پیشبرد خواسته ها و مطالبات سیاسی خود از این کشورها ایجاد کنند. متاسفانه سیاست های ارائه شده دولت سیزدهمهم،  مسیر مناسبی را برای دستیابی به این هداف برای ریاض و ابوظبی به وجود آورد.